Kur'an-ı Kerim'de Karaborsa

Makaleyi PDF formatında kaydet

---

Kur’an-ı Kerim dolaylı da olsa karaborsaya işaret ederek onun haram olduğunu vurgulamıştır.

Karaborsa

[Düzenle]

---

Kuran’ı Kerim’de karaborsacılık terimi açıkça ifade edilmiş olmasa da karaborsacılıkla ilgili olan ve aynı sonucu doğuran meseleler beyan edilmiştir. Hileli satış ve stokçuluk açıkça beyan edilmiştir.
Buna göre söze hileli satışla ilgili ayet ve rivayetlerden faydalanarak devam edeceğiz.
Karaborsacılık, hileli satış ve stokçuluk özü itibariyle bir başkasının malını kandırma yoluyla elde etmede rolü olan suçlardandır. Bu suçlar ya özü itibariyle ya da itibar ve anlaşma türü hasebiyle fasittirler. Karaborsacılık dalavere üzerinden yürütüldüğü için özü itibariyle bir suçtur. Zira insan fıtratı buna karşı çıkmakta ve aklıselim onu kötü bilmektedir. İşte bu yüzden hem şeriat hem örf onu kınamakta, yasaklamakta ve cezayı müstahak bilmektedir.

Kuran’ı Kerim

[Düzenle]

---

Kuran’ı Kerim’de hileli satış açıkça ve tekrar tekrar şiddetle kınanmış ve bu suça karşılık dünyevi ceza olarak “Medyen” şehrinin yerle bir ve halkının yok olması örnek verilmiştir.
Kuran’ı Kerim’de bazı surelerde ve ayetlerde hileli satış şöyle geçmektedir:

← Mutaffifin Suresi

Tartıda hile yapanlar; “Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler. Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. Yoksa onlar, büyük bir günde diriltileceklerini sanmıyor mu? İnsanların, alemlerin Rabbi için kalkacağı günde. ”

← İsra Suresi

وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقيمِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلا
Ölçtüğünüz vakit tam ölçün ve doğru terazi ile tartın, bu hem hayırlı hem de akıbetçe daha güzeldir.

← Rahman Suresi

"والسماء رفعها و وضع الميزان. الا تطغوافي الميزان. واقيموا الوزن بالقسط ولاتخسروا الميزان"
“Göğü yükseltti ve mizanı koydu. Ölçüde haddi aşmayın. Tartıyı adaletle yapın, teraziyi eksik tutmayın. ”

← Araf Suresi

Bu surede Allah Teâlâ Medyen ahalisi olan Şuayb’in kavmine hitap ederek şöyle buyuruyor: “Artık ölçüyü ve tartıyı tam yapın. İnsanların mallarını eksiltmeyin. Düzene sokulduktan sonra yeryüzünde bozgunculuk etmeyin. İnananlar iseniz bunlar sizin için hayırlıdır. ”

← Hud Suresi

Bu surede de Allah Teala Medyen halkının hikayesine, Şuayb peygambere karşı yakışıksız davranışlarına ve başlarına gelen korkunç sona değinerek hileli satış hakkında şöyle buyuruyor:
"وَ إِلى‌ مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْميزانَ إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ وَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحيطٍ"
“Medyen halkına da kardeşleri Şuayb'ı peygamber gönderdik. O, şöyle dedi: "Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan başka hiçbir ilâhınız yoktur. Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın. Ben sizi hayır (bolluk) içinde görüyorum. Ben sizin adınıza kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum. "
"Ey kavmim! Ölçüyü ve tartıyı adaletle tam yapın. İnsanların eşyalarını (mallarını ve haklarını) eksiltmeyin. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın. Ben sizi refah içinde görüyorum ama adınıza kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum. Ey kavmim! Ölçüyü ve tartıyı adaletle üzere tam ve eksiksiz yapın. İnsanların haklarını çiğnemeyin. Bu işinizle yeryüzünde fesadı yaymayın. Allah’ın emir ve yasaklarına itaat ederek hilesiz satış yapmanızdan size kalacak olan daha fazla hayır bereketin sağlanması olacaktır. Eğer inanan iseniz; ben sizin başınıza bekçi değilim, Allah sizlerin halini gören ve bilendir. Ben sadece bir uyarıcıyım.

← Enam Suresi

"واوفوا الكيل و الميزان بالقسط"
Ölçüyü ve tartıyı adaletle tam yapın. Allah Teâlâ bu surede kullarına haram kıldığı şeyleri saymaktadır. O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anaya babaya iyi davranın. Fakirlik endişesiyle çocuklarınızı öldürmeyin. (Zina ve benzeri) çirkinliklere, bunların açığına da gizlisine de yaklaşmayın. Yetimin malına el uzatmayın ve aşırıya gitmeyin. Allah'ın haram (dokunulmaz) kıldığı canı öldürmeyin. Son olarak ta ölçü ve tartının doğru olması ve hileli satıştan uzak durmak.
Burada dikkate değer olan nokta şudur ki hileli satışı büyük günahların yanında sayması bu konunun önemini açığa çıkarmaktadır.

Kur’an-ı Kerim’de Karaborsa

[Düzenle]

---

İfade etmek isteriz ki karaborsacılığın direkt ve açıkça Kuran’ı Kerim’de beyan edilmiş olmamasının sebebini birkaç nüktede açıklamak mümkündür.

← Biirincisi

sizlerin de bildiği gibi Kuran’ı Kerimin konuları beyan yöntemi genel olarak meseleyi açıklamak ayrıntıları onun müfessiri olan Ehlibeyt’e (a. s) bırakmaktır. Kuran’ı Kerimde açıklanmamış veya genel çerçevenin belirtildiği konuların ayrıntılı beyanı sünnetin uhdesine bırakılmıştır. Karaborsacılık konusu da bu konulardan olup hükmünü açıklamak Ehlibeyt’e (a. s) beyanına bırakılmıştır. Örneğin İmam Cafer Sadık (a. s) desturuyla girişilen ticaret hadisesinde böyle bir olay vuku bulmuştur. Bu yöntemin Kuran’ı Kerim’in Kapsayıcı oluşuyla hiçbir çelişki taşımaz. Kuran’ı Kerim’in insanoğlunun kıyamet gününe kadar ihtiyaç duyduğu her şey Kuran’ı Kerim de gelmiş olup İslam Peygamberine hepsi açıklanmıştır. Ama bundan anlaşılması gereken Kuran’ın matematik, coğrafya ve… bütün bilimlerin ayrıntılarıyla açıklandığı büyük bir Ansiklopedi olduğu değildir. Bilakis Kuran temel ve genel kanunların açıklandığı bir kitaptır. Örneğin: vergi, hukuk, ticaret kanunu, kira, anlaşma gibi işlem kanunları veya kamu yasaları açıklanmıştır. Örneğin kısas, had… Genel yasalar örneğin namaz, oruç, haç, abdest gusül vb… bütün bunlar Kuran’da gelmiş ama ayrıntılarının beyanı Masum İmamlara bırakılmıştır.

← İkincisi

Kuran’ın nazil olduğu zamanda fiyatların belirlendiği ve tespit edildi bir kurum ve merkez bulunmamaktaydı. Ürünlerin kıymetini o küçük ve sınırlı alanda var olan arz talep ilişkisi belirlemekteydi. Kuran’ı Kerim’in insanoğlunun bütün ihtiyaçlarına cevap veren ve her konunun hükmünün açıklandığı bir kitap olduğu göz önünde bulunduracak olursak ele aldığımız hileli satış konusu açık ve net bir şekilde incelenmiş olup defalarca üzerine basa basa ayıplanarak bu işin yok edici, kötü sonuçları tanıtılmıştır. Hileli satış ve karaborsa satışta ana mekanizmanın ürün ile fiyatı arasında denge ve ölçü faktörünün ortadan kaldırılması olduğu aşikardır. Zira hileli satış tayin edilen ölçüden daha az ürüne karşılık o ölçüye tayin edilen karşılığı almak karaborsa ise tayin edilen ölçüye karşılık tayin edilen karşılıktan fazlasını almaktır. Bu durumda toplumda yaygın olan alışveriş tarzı ve zamanın gereklilikleri göz önünde bulundurularak toplumun maslahatı ve aklın hükmü üzere aynı hukuki mantaliteyi taşıdıklarına hükmedilir. Hileli satış için geçerli olan ahkam karaborsacılık içinde tatbik edilir.

← Üçüncüsü

Bütün bunları bir kenara bırakacak olsak dahi Kur'an ticaret babında ahlaki boyutta bir çerçeve beyan etmiştir. Bu öngörü karaborsacılığın engellenmesinde önemli bir çözüm yolu bizlere sunmaktadır. Bu ahlaki çerçeve örneğin: tamah ve hırstan uzak olma, zulme razı gelmeme, stokçuluk yapmama, indirim yapma, insaf sahibi olma ve… aynı şekilde stokçuluğun yasaklandığı ve stokçunun melun ve haksız sayıldığı deliller gerçekte karaborsacılığın ayıplandığı ve men edildiği yargılardır. Zira stokçunun temel gıda ürünlerini stok yapmaktaki kastı arzı azaltıp talebi çoğaltmak ve insanları zora sokarak ürünün fiyatını yükseltmektir. Gerçekte stokçuluk karaborsacılığın hazırlığı ve mukaddimesidir.
Musadif bin dinar net kar ile Medine’ye döndü. Her birinde bin dinar olan iki çantayı İmam Sadık (a. s) ’ın önüne koydu.
İmam Sadık (a. s) bunlar nedir diye sordu. Musadif bu çantaların birinde sizin bana verdiğiniz sermaye diğerinde ise sermayeye eşit olan elde edilen net kardır dedi.
İmam Sadık (a. s) bu kazan çok fazladır anlat bakalım nasıl oldu da siz bu kadar kazanç elde edebildiniz diye sordu? Musadif ise başlarından geçen hadiseyi anlatmaya koyuldu Mısır yakınlarında götürdükleri ürünün piyasada az bulunduğu ve arzın yüksek olduğunu öğrendiklerini ve yol arkadaşlarıyla bu malı yüzde yüz net kardan aşağıya satmamaya anlaştıklarını ve böylede yaptıklarını anlattı.
İmam Sadık (a. s) fesuphanallah siz ne yaptınız?! Halka karşı karaborsa yapacağınıza dair ahit leştiniz?! Yüzde yüz net kardan aşağıya sermaye eşit kazanca satacağınıza dair yemin mi ettiniz?! Hayır ben böyle bir kazancı ve ticareti kesinlikle kabul edemem diye buyurdu….

Dipnot

[Düzenle]

---