Akika Kurbanı
Makaleyi PDF formatında kaydet
Akika, yeni doğan çocuğun doğumunun yedinci günü belalardan korunması için bir koyunun veya
kurban etmeye salahiyeti olan bir hayvanın kurban edilmesidir.
[Düzenle]
Bu terim fıkıh literatüründe kullanılır ve kendine has bir mana taşır.
«عقیقه» ’akika’ kelimesinin kökü «عقّ» ’akk’ olup; insan olsun hayvan olsun yeni doğmuş yavrunun doğumda sahip olduğu saça denir. Günümüzde ise doğumun yedinci günü kurban edilmiş hayvana verilen isimdir.
Bir grup fakih akika’yı doğan çocuğa kesilen koyun tarif etmiştir.
Bazı diğer fakihler ise akika’yı kız olsun erkek olsun yeni doğan çocuk için kesilen hayvan olarak tarif etmiştir.
[Düzenle]
Allah’ın kendisine evlat inayet ettiği insanın çocuğunun doğumunun yedinci gününde akika unvanında bir koyun kurban etmesi, fakihler arasındaki meşhur görüşe göre sünnet
, bazı fakihlere göre ise vaciptir.
Bu kurban, çocuğun belalardan korunması için olup, etinden ise en az on kişiye yemek vermek sünnettir.
İmam Sadık’tan (a. s) akika kurban etmek yerine değerinde sadaka verilmesi sorulduğunda şöyle cevap vermiştir: “Akika yerine sadaka olmaz; Allah Teala kurban kesilmesinden ve yemek verilmesinden hoşnut olmaktadır. ”
İmam Sadık’tan (a. s) nakledilen bir diğer rivayette ise şöyle geçer: “Yeni doğan her yeni çocuk akikasının ipoteği altındadır. ”
Yani eğer onun için akika kurban edilmezse ölüm ve çeşitli belalara müptela olma riski altındadır.
Bu öneme binaen eğer çocuk için baliğ olana kadar akika kurban edilmemiş ise artık ömrünün sonuna kadar akika kurban etmek kendisine düşen bir sünnettir.
Ömer ibn Yezit şöyle nakleder: İmam Sadık’a (a. s): ‘Babamın benim için akika kurban edip etmediğini bilmiyorum’ dedim. İmam (a. s) bana yaşlı olmama rağmen akika kurban etmemi buyurdu. Ben de öyle yaptım.
Hangi hayvanın akika olarak kurban edilmesi gerektiği; kurban edilecek akikanın doğan çocukla aynı cinsiyette olması veya olmaması hakkında çeşitli rivayetler söz konusudur.
İmam Sadık’tan (a. s) şöyle nakledilmiştir: “Eğer çocuk erkekse onun için erkek hayvan ve eğer kız ise onun için dişi hayvanı akika olarak kurban edin. ”
Fakat başka bir rivayette ise İmam Cafer Sadık’tan (a. s) kız veya erkek çocuğunun akikası hakkında sorulduğunda İmam (a. s) şöyle cevap vermiştir: “Kız ve erkeğin akikası birdir. Aralarında fark yoktur. ”
Bazı fakihler bu hadisten kız ve erkek çocuğu için kurban edilecek akikanın cinsiyet farkının olmadığı çıkarımında bulunmuşlardır. Bu rivayetlere binaen fakihler farklı fetvalar vermişlerdir. Bir gurup fakih, erkek çocuk için erkek ve kız çocuk için ise dişi hayvan kesilmesi gerektiğini bildirmişlerdir.
Ayrıca akikanın da başka bir hayvan değil koyun olması gerektiğini açıklamışlardır.
Bazı fakihler ise koyun kesilmesini müstehap bilip sırasıyla deve, büyük baş ve kurban edilebilecek her hayvanın kurban edilmesini yeterli görmüşlerdir.
Başka bir gurup fakih ise erkek çocuk için erkek ve kız çocuk için ise dişi hayvan kesilmesini müstehap bilip bunu akikanın sıhhat şartı olarak görmemişlerdir.
Rivayetleri ve fakihlerin fetvasını özetleyecek olursak: Akika için kurban edilecek hayvanın koyun olması daha evladır. Fakat inek ve deve gibi helal hayvanları kurban etmek de yeterli olacaktır. Aynı şekilde erkek ve kız çocuğu için kurban edilecek hayvanın cinsiyetinin aynı olması evla olmakla birlikte buna riayet etmemenin sakıncası yoktur.
[Düzenle]
Bazı fakihler
akika olarak kurban edilecek hayvanın, Kurban Bayramı’nda kurban edilecek hayvanın şartlarını taşımasının daha doğru olacağını savunmuşlardır.
Örneğin: Hayvan özürlü olmamalı, zayıf olmamalı, yaşını doldurmuş olmalı
… ama bu şartları taşımazsa dahi kurban etmenin yeterli olacağını bildirmişlerdir.
[Düzenle]
Elbette tavuk, horoz ve ördek gibi hayvanlar akika olarak kurban etmek yeterli değildir. Yani bu hayvanlardan akika olmaz. Aynı şekilde at ve eşek gibi etleri mekruh olan hayvanlar akika olarak kurban edilemez.
Bu konuda İmam Sadık’tan (a. s) şöyle rivayet edilmiştir: “Akika kesmekte hedef, et ihsan etmektir. Kurban Bayramı kurbanı hükmünde değildir. Herhangi bir koyunu kurban etmek yeterli olacaktır. Ancak ne kadar semiz olursa daha güzeldir. ”
[Düzenle]
İmam Sadık (a. s) şöyle buyurmuştur: Ne zaman akika kurban etmek isteseniz şu duayı okuyun:
«يٰا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمّٰا تُشْرِكُونَ إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
إِنَّ صَلٰاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيٰايَ وَ مَمٰاتِي لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ لٰا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذٰلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ
اللَّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ».
“Ya avmi inni beriun mimma tuşrikun inni veccehtü vechiye lillezi fetarassemavati vel arze hanifen muslimen ve ma ene minel müşrikin. İnne salâtî ve nusukî ve mahyâye ve memâtî lillâhi rabbil âlemîn. Lâ şerîke leh, ve bizâlike umirtu ve ene minel muslimîn. Allahumme minke ve-leke bismillahi vallahu ekber. Allahumme Salli ala Muhammedin ve Âli Muhammed ve Tekabbel min Filan ibn Filan”
Duanın sonunda geçen ’filan ibn filan’ yerine çocuğun ismi ve babasının ismi zikredilmelidir.
İmam Cafer Sadık’tan (a. s) akika kurban edildikten sonra şu duanın okunması rivayet edilmiştir:
«وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ إِنَّ صَلٰاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيٰايَ وَ مَمٰاتِي لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ لٰا شَرِيكَ لَهُ اللَّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ اللَّهُمَّ هَذَا عَنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ»
veccehtü vechiye lillezi fetarassemavati vel arze hanifen muslimen ve ma ene minel müşrikin. İnne salâtî ve nusukî ve mahyâye ve memâtî lillâhi rabbil âlemîn. Lâ şerîke leh, Allahumme minke ve-leke Allahumme haza en Filan ibn Filan
Ayrıca şu duanın da akika kurban edildikten sonra okunmasını İmam Sadık (a. s) tavsiye etmiştir:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِيقَةٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ ص»
“Bismillahi ve billahi, Allahumme akikatu en filanin ("filanin" kelimesi yerine bebeğin ismi söylenmeli) lehmuha bi-lehmihi ve demuha bi-demihi ve azmuha bi-azmihi, Allahumme’c’elhu vikaen li-Al-i Muhammedin aleyhi ve alihis selam. ”
Akika kurban edildikten sonra İmam Muhammet Bakır’dan (a. s) okunması tavsiye edilen bir başka dua da şudur:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ إِيمَاناً بِاللَّهِ وَ ثَنَاءً عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ الْعِصْمَةَ لِأَمْرِهِ وَ الشُّكْرَ لِرِزْقِهِ وَ الْمَعْرِفَةَ بِفَضْلِهِ عَلَيْنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنْ كَانَ ذَكَراً فَقُلِ- اللَّهُمَّ إِنَّكَ وَهَبْتَ لَنَا ذَكَراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا وَهَبْتَ وَ مِنْكَ مَا أَعْطَيْتَ وَ كُلُّ مَا صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَى سُنَّتِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ وَ رَسُولِكَ ص وَ اخْسَأْ عَنَّا الشَّيْطَانَ الرَّجِيمَ لَكَ سُفِكَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِيكَ لَكَ وَ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ»
“Bismillahi ve billahi vel-hamdu lillahi vallahu ekber. İmanen billahi ve senaen ala resulillahi (s. a. a) vel ismete liemrihi veş-şükre lirızkihi vel-marifete bifazlihi Aleyna ehlelbeyt. (Eğer çocuk erkekse şöyle oku): Allahumme inneke vehebte lena zekeren ve ente a’lemu bima vehebte ve minke ma a’teyte ve kullu ma sanaeke. Fe-tekabbelhu minna ala sunnetike ve sunneti nebiyyike ve resulike (s. a. a) ve ehse’ anneş-Şeytanir-Racim leke sufketid-dimau la şerike leke vel-hamdu lillahi rabbil alemin”
[Düzenle]
Akika kurban edildikten sonra kurbanın kemiklerinin kırılmaması ve eklemlerden birbirinden ayrılması sünnettir.
Ama kurbanlığın kemiklerinin gömülmesi gibi bazı yörelerde adet olan eylemlerin dini kaynaklarda İslami dayanağı bulunmamaktadır.
Dağıtımında sünnet olan üçte birinin
ya da bir butunun
veya dörtte birinin
ebeye verilmesidir. Elbette çocuğun ebesi, babaannesi veya babanın bakmakla yükümlü olduğu fertlerden biriyse bu ebeye kurbandan verilmez.
Çocuk ebesiz doğum yapmış ise anne bu payı istediğine verebilir.
Geriye kalan kısım ihtiyaç sahibi müminler arasında paylaşılmalıdır. Müstehap olan ise en azından suda pişirilip içine yeterince tuz atarak en az on kişiye yemek olarak ikram edilmesidir. Elbette bu yemeğe ne kadar mümin katılırsa fazileti o kadar daha fazla olur.
Elbette sünnet, çocuğun anne babasının, babanın bakmakla yükümlü olduğu aile ferlerinin ve birinci dereceden yakınların akika kurbanının etinden yememeleridir. Hatta o et kullanılarak pişirilen diğer yemeklerde bu bireyler tarafından yenmezse münasip olur. Annenin akika kurbanı etinden yemesinin keraheti daha çoktur. Ancak yerse de bir sakınca söz konusu değildir. Ayrıca annenin fakir komşulara bu etten vermesi münasiptir.
Ayrıca yedinci günde akika kesimiyle birlikte yeni doğan çocuğun saçının tıraş edilip ağırlığınca altın veya gümüş sadaka verilmesi yerinde olacaktır.
Ama önce saçın tıraş edilip sonra akika kurban edilmesi sünnette daha uygundur.
[Düzenle]
[Düzenle]
İslamquest sitesi "Akika Kurbanı Şartları" makalesinden yararlanılmıştır.
